Powstanie Bazaru było konsekwencją starań o podjęcie przez polskich mieszkańców Poznania konkurencji ekonomicznej z Niemcami – przy niemal równej liczbie polskich i niemieckich mieszkańców miasta, prawa kupieckie posiadało jedynie 37 Polaków (przy 277 Niemcach). Dodatkowo ci drudzy byli silnie wspomagani przez pruskie władze. Autorem pomysłu powstania Bazaru był znany lekarz i społecznik, Karol Marcinkowski, który to w rozmowie z budowniczym, Antonim Krzyżanowskim przedstawił pomysł założenia w Poznaniu hotelu dla ziemian przybywających do Poznania, zmuszonych do nocowania w niemieckich hotelach.

26 czerwca 1838 r. została powołana Spółka Akcyjna Bazar, a w skład jej komitetu wykonawczego weszli ziemianie: Józef Łubieński, Józef Szułdrzyński, hr. Maciej Mielżyński, sędzia Paweł Gregor, mistrz ciesielski Antoni Krzyżanowski, kupiec Stanisław Powelski, zaś na czele Spółki stanął Karol Marcinkowski. Dla pomnożenia potrzebnego kapitału sprzedawano akcje. Zebrano grupę 146 udziałowców (po roku liczba ta wzrosła do 281), w większości ziemian, którzy utworzyli kapitał zakładowy w wysokości blisko 90 000 talarów. Współudziałowcy zdawali sobie sprawę, że Bazar musi zająć strategiczny punkt miasta, aby skutecznie konkurować z lepiej rozwiniętym handlem niemieckim i żydowskim. Początkowo zamiar był skromny – postanowiono wybudować sklepy i mieszkania dla kupców, lecz akcjonariusze zaproponowali bardziej ambitny plan zakładający wybudowanie dużego hotelu, w którym znajdować się miały polskie sklepy. Sądząc po reprezentacyjnym charakterze późniejszego Bazaru, wzorowano się na słynnych już hotelach angielskich, z którymi Marcinkowski zetknął się, przebywając przez pewien czas na Wyspach Brytyjskich po upadku powstania listopadowego. Po przyjęciu projektu autorstwa Ernsta Steudenera, jesienią 1839 r. pod kierownictwem Steudenera i Krzyżanowskiego ruszyła budowa Bazaru. Pod koniec 1841 r. była gotowa część hotelowa, a oficjalny odbiór nastąpił w lutym 1843 r. Bazar wzniesiono na narożniku świeżo wytyczonej ulicy Nowej (obecnie Paderewskiego), wiodącej ze Starego Rynku na Plac Wilhelmowski (obecnie Plac Wolności). Ostatecznie na rzucie wydłużonego prostokąta wzniesiono budynek trzypiętrowy. Całość fasady ujęta została dwiema wieżami. Niewidoczne z zewnątrz dachy pokryte były blachą cynkową i żelazną. Czysto architektoniczna fasada i brak dekoracji potęgowały monumentalny, poważny charakter budowli. Umieszczone na parterze lokale handlowe dostępne były od strony ulicy.

Po ukończeniu budowy i dość długich rozmowach 30 czerwca 1843 r. przyjęto statut Spółki Bazarowej. Zgodnie z paragrafem 1 tegoż dokumentu miała ona funkcjonować: „W celu podniesienia przemysłu oraz wpływania na postęp rolnictwa i ułatwienia zebrania się licznej publiczności w zamiarach dobroczynnych.” Jednocześnie zastrzeżono, że przy oddawaniu w dzierżawę miejsc na sklepy, będzie się faworyzować polską młodzież pragnącą poświęcić się przemysłowi i handlowi. Dodatkowo, zgodnie z paragrafem 9, trzecia część dochodu rocznego miała być przeznaczana na cele wymienione w paragrafie l. Trzeba przy tym przyznać, że nie był to punkt popierany przez wszystkich akcjonariuszy – pewna ich część, z Julianem Jaraczewskim na czele, optowała za czysto kapitalistycznym charakterem Bazaru, dopuszczając nawet najem przez kupców niebędących Polakami. Przeciwdziałając temu Marcinkowski zebrał grono 85 członków spółki, które to 10 VI 1843 r. wystosowało deklarację: „Ofiarujemy ku prędszemu, jak i najrozleglejszemu osiągnięciu celu całą, na akcje nasze przypadającą dywidendę na korzyść dobra publicznego, dla dostarczenia funduszów ku rozszerzeniu i wzniesieniu przemysłu, rękodzieł, rolnictwa i handlu.” Z czasem wybrano pierwszych kupców, którzy otworzyli swoje sklepy. Byli to m.in. zegarmistrz Leon Masłowski, krawiec Antoni Doliński, szewc Antoni Szymański, litograf Wiktor Kurnatowski, a od 1846 r. Hipolit Cegielski z handlem narzędziami rolniczymi. Marcinkowski chciał, by Bazar, poza miejscem będącym centrum polskiego handlu, stał się również miejscem kontaktu szlachty z mieszczaństwem. W tym też celu na początku 1843 r. powstało Kasyno Poznańskie – otwarte 22 stycznia 1843 r., by „połączyć w gronie osób zamkniętym zabawę z pożytkiem i dobroczynnością”.

Lokal kasyna był otwarty od 9 rano do północy. Składał się on z salki bilardowej, trzech pokoi, jadalni, bufetu, garderoby i korytarza. W ramach działalności kasyna organizowano różnego rodzaju odczyty, wieczory literackie i występy artystyczne – m.in. w dniach 21, 22 i 27 II 1843 r. w Bazarze odbyły się koncerty znanego węgierskiego pianisty i kompozytora – Franciszka Liszta. Szczególnie pamiętano liczne bale. Nauczyciel i społecznik Marceli Motty wspominał je następująco: „Przebyłem niemało balów i wieczorków na tej sali, a weselszych nie pamiętam jak w karnawale czterdziestego czwartego, piątego i szóstego roku (...). Tłumnie zjeżdżano ze wsi na karnawał do Poznania, nie potrzeba było szczególnych okoliczności (...). Mamom chciało się pokazać córki, córkom chciało się tańca i męża, kawalerii chciało się bawić w rozmaity sposób (...) tańczono tu na sali co drugą noc przynajmniej.” Władze pruskie początkowo tolerowały istnienie Bazaru, uważając, że odciąga on Polaków od planów insurekcyjnych, jednakże nie była to opinia powszechna wśród zaborczych urzędników. Według Juliusa von Minutoli, radcy rządowego do spraw wojska i policji: „jedność jest dźwignią, stworzoną w Bazarze, aby uniezależnić Polaków w zaspokajaniu codziennych potrzeb i stosunków obywatelskich od Niemców, a zarazem wzmocnić Polaków (na duchu) przez zajmowanie się tu literaturą, mową, rozrywkami towarzyskimi.” Dość szybko, obok miejsca o funkcji handlowej i kulturalno-towarzyskiej, Bazar stał się również miejscem inicjowaniania i realizacji aktualnych akcji i działań o charakterze narodowo-politycznym. To właśnie w kasynie bazarowym przygotowano się do wyborów do Rady Miejskiej w 1843 r., w wyniku których po raz pierwszy Polacy osiągnęli znaczący sukces. Również tam zapewne omawiano przygotowania polskich posłów na sejm prowincjonalny. Wreszcie w Bazarze swoją siedzibę miał zarząd Towarzystwa Naukowej Pomocy, a w kolejnych latach obradowało tam m.in. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk oraz komisja dążąca do założenia w Poznaniu stałego teatru polskiego.

Ze względu na to z czasem pruska policja zaczęła podejrzewać udział kasyna w ruchu konspiracyjnym i rozwiązała je w styczniu 1846 r. W wyniku aresztowań z lutego 1846 r. zatrzymano kilku akcjonariuszy Bazaru, jednak w procesie berlińskim z 1847 r. skazano tylko jednego z nich – Adolfa Malczewskiego. Negatywne skutki dla jego istnienia przyniosła również śmierć Karola Marcinkowskiego, po którym kierowanie spółką przejął Maciej Mielżyński. W trakcie Wiosny Ludów w Bazarze miał swoją siedzibę Komitet Narodowy, co pociągnęło za sobą wtargnięcie do niego 21 marca 1848 r. wojska szukającego składu nielegalnej broni i amunicji. Wojsko to opuściło Bazar dopiero 1 września tegoż roku, wcześniej demolując budynek, co przejściowo wstrzymało jego działalność. Pierwsze lata po powstaniu przyniosły kryzys powiększany nieurodzajem i epidemią cholery, zaś samo grono udziałowców podzieliło się na tzw. starych dążących do zachowania działania spółki wedle pomysłu Marcinkowskiego oraz – wciąż istniejącą grupę Jaraczewskiego. 13 VI 1854 r. na walnym zebraniu wyłaniającym nowe władze wygrali starzy udziałowcy, ustanawiając dyrekcję, w skład której weszli m.in. hrabia Tytus Działyński, Maciej Mielżyński oraz ksiądz Józef Brzeziński. W styczniu 1849 r. reaktywowano również kasyno pod nazwą „Koła Towarzyskiego”, w ramach którego powołano 2 wydziały – literacki i muzyczny. Koło to skupiało polskich patriotów ze wszystkich klas społecznych, co nie uszło uwadze zaborców – według danych policji z 1858 r. na 295 członków Koła 78 uznano za „skompromitowanych politycznie”. Druga połowa XIX w. to czas rozbudowy Bazaru o drugie skrzydło – wybudowane w latach 1898-1899 w miejscu wyburzonej kamienicy Łąckich, znajdującej się pierwotnie na rogu obecnej ulicy Paderewskiego i alei Marcinkowskiego. Według opisu z końca XIX w.: „Posiadamy obecnie 13 nowoczesnym wymaganiom odpowiadających lokali handlowych, 48 z komfortem urządzonych pokoi gościnnych (na ogólną liczbę 72), wygodną salę restauracyjną, nową salę balową, dalej – własny zakład oświetlenia elektrycznego, kaloryfery, lifty (windy) i wszelkie inne urządzenia nowoczesne.” W 1903 r. dyrektor Spółki, Henryk Mańkowski, stwierdził: „To już nie dawny Bazar, tylko maszyna ogromna, bardzo trudna i zawikłana.”

Kontynuowano również działalność kulturalno-społeczną. Od 1872 r. odbywały się tam wielkie wiece wyborcze lub doraźne zgromadzenia zwane nieraz walnymi wiecami, na których to protestowano przeciwko kolejnym pruskim ustawom germanizatorskim. Od 1873 r. Maksymilian Jackowski zwoływał do sali Bazaru doroczne zjazdy delegatów Kółek Włościańskich. Tu również odbywały się zjazdy jubileuszowe i rocznicowe, jak np. w 1879 r. ostatni zjazd weteranów powstania listopadowego. W 1880 r. w Bazarze swą nowelę „Za chlebem” czytał sam Henryk Sienkiewicz. W listopadzie 1887 r. w odpowiedzi na wprowadzenie niemieckiego języka nauczania do szkół elementarnych odbył się tu wielki wiec protestacyjny. Na przełomie XIX i XX w. wielkim powodzeniem cieszyłysię z kolei odczyty w ramach założonego przez Bernarda Chrzanowskiego Towarzystwa Wykładowców Ludowych im. Adama Mickiewicza, gdzie prelegentami byli głównie członkowie Ligi Narodowej, z której w kolejnych latach wykształcił się obóz narodowej demokracji.

Z drugiej strony początek XX w. to także obecność w ramach spółki akcjonariuszy, przeważnie arystokratów, nastawionych ugodowo wobec władz zaborczych. W wyniku tego, 25 VIII 1913 r. podczas pobytu w Poznaniu cesarza Wilhelma iluminowano Bazar, a kilku z udziałowców udało się na przyjęcie do Zamku Cesarskiego, co niestety zostało źle przyjęte przez poznaniaków oraz wymusiło zmiany w Radzie Nadzorczej. Po zakończeniu I wojny światowej ukonstytuowana w listopadzie 1918 r. Naczelna Rada Ludowa – wzorem tradycji z 1848 r. – urzędowała początkowo właśnie w Bazarze. Jednym z najbardziej znanych momentów w jego historii jest wizyta Ignacego Jana Paderewskiego 26 grudnia 1918 r., na którego cześć wydano bankiet, po którym wygłosił przemówienie, zakończone manifestacją patriotyczną. Jego obecność była impulsem, który wpłynął na wybuch dzień później powstania wielkopolskiego.

W okresie międzywojennym Bazar pełnił funkcję luksusowego hotelu, słynącego z restauracji o olbrzymim wyborze win. Jego działalność przerwał wybuch wojny w 1939 r. Podczas walk o Poznań w 1945 r. budynek został uszkodzony oraz podpalony przez Niemców. Odbudowany po wojnie, został znacjonalizowany przez władze komunistyczne, z czasem popadając w degradację. Dopiero po zmianach ustrojowych 1989 r. Bazar powrócił do pierwotnych właścicieli. Obecnie dawny hotel, podobnie jak w XIX w., pełni rolę miejsca handlu, funkcjonuje również restauracja „Bazar 1838”, nawiązując tym samym do tradycji swojej siedziby. Trwają również prace nad rekonstrukcją historycznych wnętrz, planowane jest także wznowienie działalności Hotelu Bazar. W okresie zaborów Bazar odegrał ogromną rolę w rozwoju polskiego handlu w Poznaniu oraz działalności narodowo-społecznej. Jak przyznawałw raporcie z 1901 r. pruski prezydent policji „Życie handlowe i finansowe Poznania jest powoli opanowywane przez Polaków (...). Jaskrawy przykład stanowi tu polski Bazar na Nowej ulicy, którego zarząd ustawowo wynajmował swe składy tylko tym, których polskie przekonania nie ulegają żadnej wątpliwości.” Dzięki tej inicjatywie doszło do zbliżenia dwóch dotąd izolujących się warstw społecznych – szlachty i mieszczaństwa; dzięki czemu powstał stały ośrodek kierujący różnymi dziedzinami życia i działaniami polskich mieszkańców Wielkopolski. Przez 180 lat działalności Bazar był świadkiem wielu wydarzeń, a jego gośćmi byli m.in.: Władysław Anders, Charles de Gaulle, Józef Haller, Ferenc Liszt, Helena Modrzejewska, Józef Piłsudski i Henryk Sienkiewicz.